سرور چیست؟ با انواع سرور، سیستم عامل‌ها، اجزا و نحوه کار Server ها آشنا شوید

سرور چیست و چه کاربردی دارد؟

سرور چیست؟ سرور (Server) در یک تعریف جامع، سیستم‌هایی را شامل می‌شود که وظیفه سرویس‌دهی و ارائه خدمات به سایر سیستم‌ها را برعهده دارند. سیستم‌هایی که از سرور، خدمات دریافت می‌کنند، تحت عنوان خدمات‌گیرنده یا کلاینت (Client) شناخته می‌شوند.

امروزه سرورها در انواع مختلفی از جمله فیزیکی، مجازی و ابری در دسترس هستند و هرکدام بسته به نیاز کاربران، ویژگی‌ها و امکانات منحصربه‌فردی ارائه می‌دهند. در این مقاله از ابرآراز قصد داریم به پاسخ این سوال که server چیست؟، انواع سرور و ویژگی‌های آن بپردازیم.

سرور چیست؟

سرور چیست؟ به زبان ساده وقتی که دو سیستم کامپیوتری را به یکدیگر متصل می‌کنیم و بین آن‌ها اطلاعات ردوبدل می‌کنیم، این دو سیستم با یکدیگر یک شبکه کوچک را تشکیل می‌دهند. در اینترنت، تمامی سیستم‌ها دارای یک آدرس مشخص برای شناسایی و دسترسی هستند. وقتی گفته می‌شود که به اینترنت متصل شده‌اید، یعنی سیستم شما، به این شبکه بزرگ پیوسته و با یک آدرس مشخص در اینترنت در حال سرویس‌دهی یا دریافت سرویس است.

در واقع سرور به‌عنوان یک سیستم کامپیوتری یا نرم‌افزار تعریف می‌شود که خدمات خاصی را به دیگر کامپیوترها ارائه می‌دهد. این خدمات می‌توانند شامل ذخیره‌سازی داده‌ها، پردازش اطلاعات، و ارائه منابع و امکانات مختلف باشند.

انواع سرور چیست؟

سرورها انواع مختلفی دارند که هریک از آن‌ها به شرح زیر است:

سرور اختصاصی (Dedicated)

سرورهایی که مختص انجام یک هدف هستند، سرور اختصاصی گفته می‌شوند. این نوع از سرورها داری مقیاس بزرگ‌تر و منابع اختصاصی‌تری نسبت به سرورهای اشتراکی هستند. تقسیم منابع یک سرور اختصاصی میزبان به چند ماشین مجازی از طریق تکنولوژی مجازی سازی (virtualization) انجام می‌گیرد. به‌عنوان مثال، فروشگاه‌های آنلاین همگی از این نوع هستند.

سرور ابری (Cloud Server)

سرور ابری به‌عنوان یک بستر میزبانی مجازی، به جای اتکا به یک سرور فیزیکی واحد، از شبکه‌ای متشکل از سرورهای متعدد و به‌هم‌پیوسته در مراکز داده پیشرفته بهره می‌برد. این معماری تحت عنوان فناوری رایانش ابری (Cloud Computing) توسعه یافته و امکان ارائه منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پویا، مقیاس‌پذیر و انعطاف‌پذیر را فراهم می‌آورد.

سرور اشتراکی

سرور اشتراکی سروری است که می‌توان روی آن باتوجه‌به نوع کاربردی که می‌خواهد داشته باشد، تعدادی وب‌سایت، پایگاه داده یا میل دامین (Mail Domain) تعریف کرد که در لحظه، پاسخگوی درخواست‌‌های متعددی از کاربران باشد.
از نام این نوع سرور می‌توان فهمید که منابع آن اعم از پردازنده، پهنای باند، فضای ذخیره‌سازی و… طبق تعاریفی که مدیر سرور تعیین می‌کند، بین کاربران مشترک در فضای سرور ایجاد می‌شود.

سرور مجازی لینوکس (Linux)

این نوع سرور، از یکی از انواع سیستم‌عامل‌های لینوکس ساخته شده است و نام دیگر آن توزیع لینوکس است. سرور مجازی CentOS یا سرور مجازی Ubuntu از این نوع هستند.

ويندوز سرور (windows server)

سرور مجازی که یکی از انواع نسخه های ویندوز روی آن نصب شده است، سرور مجازی میکروتیک (Mikrotik) است. میکروتیک یک مسیریاب یا Router است و دارای یک سیستم عامل بسیار کوچک و کم‌حجم است.

دسته‌بندی سرورها بر اساس نوع کاربرد

سرورها انواع مختلفی دارند که برای کاربردهای خاص ایجاد شده‌اند. برخی از پرکاربردترین انواع سرورها عبارت‌اند از:

• File Server: برای ذخیره و ارائه فایل‌ها به کلاینت‌ها از طریق شبکه.
• Game Server: برای میزبانی بازی‌های چند نفره، تقسیم‌بندی به سرورهای داخلی و اینترنتی.
• Database Server: برای ذخیره و پردازش داده‌ها به کلاینت‌ها.
• Application Server: مشابه سرور پایگاه داده، اما نرم‌افزارهای کلاینت نیز بر روی آن نصب می‌شوند.
• Web Server: برای میزبانی و ارسال داده‌های وب‌سایت‌ها به مرورگر کاربران.
• Mail Server: برای مدیریت و ارسال ایمیل‌ها به کاربران.
• Proxy Server: به‌عنوان رابط بین سرور اصلی و کلاینت عمل می‌کند.
• Audio/Video Server: برای ارائه محتوای چندرسانه‌ای به کاربران

به‌طور کلی انواع سرور را می‌توان به صورت زیر مقایسه نمود:

سیستم عامل های سرور

سیستم‌عامل مورد استفاده در سرورها می‌تواند متنوع باشد. انتخاب سیستم‌عامل و نرم‌افزارهایی که بر روی سرور نصب‌ شده‌اند به اهداف و نیازهای خاص مدیران سایت‌ها و سایر کسب‌وکارها بستگی دارد. سیستم‌عامل‌ها و نرم‌افزارهایی که بیشتر در سرورها مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:

سرور لینوکس (Linux Server)

توزیع‌های مختلف لینوکس از جمله CentOS، اوبونتو سرور و Red Hat Enterprise Linux به‌عنوان معروف‌ترین انواع سرورهای لینوکسی، به دلیل ثبات و امنیت قابل توجه خود، محبوبیت زیادی دارند. سرور لینوکس به‌عنوان یکی از متداول‌ترین انتخاب‌ها برای میزبانی وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها شناخته می‌شود.

از مزایای این سیستم‌عامل می‌توان به قابلیت سفارشی‌سازی گسترده آن اشاره کرد، هرچند باید توجه داشت که یادگیری استفاده از آن به دلیل وابستگی به دستورات خط فرمان ممکن است چالش‌برانگیز باشد.

ویندوز سرور (Windows Server)

ویندوز یکی دیگر از گزینه‌های پرکاربرد در محیط سرور است. سیستم‌عامل ویندوز سرور مایکروسافت، انتخابی محبوب برای اپلیکیشن‌ها، وب‌سایت‌ها و سرویس‌هایی است که بر اساس سرویس‌های مایکروسافت توسعه یافته‌اند. از مزایای سرور ویندوز می‌توان به سهولت استفاده از رابط کاربری آن و عدم نیاز به دستورات خط فرمان اشاره کرد.

سرور یونیکس (UNIX)

اگرچه استفاده از این سیستم‌عامل در حال حاضر کمتر رایج است، اما سیستم‌عامل‌های مبتنی بر یونیکس نظیر FreeBSD و AIX هنوز در برخی سرورهای خاص حضور دارند و کاربردهای ویژه‌ای دارند.

سیستم عامل Red Hat

سیستم‌عامل رد هت یکی از توزیع‌های تجاری لینوکس است که به دلیل ثبات، امنیت و پشتیبانی سطح سازمانی خود شناخته می‌شود. این سیستم عامل با ارائه قابلیت‌هایی نظیر دسترسی بالا و مجازی‌سازی، گزینه‌ای ایده‌آل برای استقرار سرورهای حیاتی در محیط‌های سازمانی به‌شمار می‌آید.

سیستم عامل CentOS

این سیستم عامل به صورت رایگان در دسترس است و معمولاً برای راه‌اندازی وب سرورها و سرورهای پایگاه داده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربردهای سرور چیست؟

کار سرورها مدیریت منابع شبکه است؛ مثلا می‌توان سرور را برای دسترسی به شبکه، کنترل دسترسی‌ها، ارسال و دریافت ایمیل، مدیریت جاب‌های پرینت و یا هاست سایت، راه‌اندازی کرد. انواع مختلف سرور با قابلیت‌ها و کاربردهای مختلفی وجود دارد.

کاربرد سرور‌ها عموما اشتراک‌گذاری منابع اطلاعاتی است؛ به‌طور مثال، گاهی یک وب سایت در دقیقه، 25 کاربر را میزبانی می‌کند و گاهی 100 کاربر و گاهی 400 کاربر. این درصورتی است که هر کدام از این کاربران، در حال استفاده از قسمت‌های مختلفی از سایت هستند. قطعا سرور میزبانی کننده‌ی هر کدام از این سایت‌ها بر اساس تعداد پردازشی که در دقیقه نیاز دارند، متفاوت هستند.

مزایا و ویژگی های سرور چیست؟

سرورها دارای چندین مزایا و ویژگی کلیدی هستند که آن‌ها را از کامپیوترهای معمولی متمایز می‌کنند. استفاده از سرورها مزایای متعددی دارد که عبارتند از:

• قابلیت اطمینان (Reliability)

سرورها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که عملکردی بدون وقفه داشته باشند. آن‌ها از قطعات حرفه‌ای پردازشی، منابع تغذیه پشتیبان و مکانیزم‌های مدیریت خطا (Failover) بهره می‌برند تا خرابی اطلاعات یا ارتباطات را به حداقل برسانند. این قابلیت اطمینان به تضمین دسترسی مداوم به خدمات حیاتی کمک می‌کند.

• مقیاس‌پذیری (Scalability)

سخت‌افزار و نرم‌افزار سرور به‌راحتی قابل مقیاس‌پذیری هستند تا بتوانند حجم کار بالایی را مدیریت کنند. با افزایش تقاضای کاربران، سرورها قادرند بدون به خطر انداختن عملکرد، تعداد بیشتری از کاربران و داده‌ها را در خود جای دهند.

معایب و چالش های سرور

استفاده از سرور در شبکه‌ها مزایای متعددی دارد، اما معایبی نیز به همراه دارد که باید مورد توجه قرار گیرند. معایب اصلی استفاده از سرور عبارت‌اند از:

• افزایش هزینه‌ها

سرورها به‌طور قابل‌توجهی گران‌تر از رایانه‌های شخصی هستند و نیاز به نرم‌افزارهای مخصوص دارند که هزینه‌های بیشتری را به همراه دارد. علاوه‌براین، سرورها معمولاً پس از حدود ۵ سال نیاز به تعویض دارند. همچنین، هزینه‌های مربوط به پشتیبانی، نگهداری و به‌روزرسانی سرورها نیز باید در نظر گرفته شود.

• مشکلات در فرایند انتقال

انتقال از یک شبکه بدون سرور به یک شبکه مبتنی‌بر سرور می‌تواند با مشکلاتی همراه باشد و باعث اختلال در کار کاربران شود. این فرآیند ممکن است نیازمند تغییر در تنظیمات دسکتاپ، انتقال فایل‌ها، علاقه‌مندی‌ها و حتی نصب مجدد یا پیکربندی چاپگرها، نرم‌افزارهای ضدویروس و برنامه‌های دیگر باشد.

در جدول زیر می‌توانید مزایا و معایب سرور را مشاهده و با هم مقایسه نمایید:

سرور چگونه کار می کند؟

نحوه عملکرد سرور به این صورت است که ابتدا کلاینت یک درخواست برای دسترسی به منابع خاص به سرور ارسال می‌کند. سپس سرور درخواست را پردازش می‌کند و نوع آن را شناسایی می‌کند.

پس از آن، سرور به منابع مورد نیاز دسترسی پیدا می‌کند و آن‌ها را آماده می‌کند. در نهایت، سرور پاسخ مناسب را به کلاینت ارسال می‌کند، که می‌تواند شامل صفحات وب یا داده‌ها باشد. این فرآیند به صورت مداوم تکرار می‌شود و سرورها می‌توانند به صورت فیزیکی یا مجازی پیاده‌سازی شوند.

آشنایی با اجزاء سرور

سرورها از اجزای متعددی تشکیل شده‌اند که هر یک نقش مهمی در عملکرد کلی سیستم ایفا می‌کنند. در ادامه به معرفی و توضیح مختصر هر یک از این اجزا می‌پردازیم:

مادربرد (Motherboard)

مادربرد به‌عنوان برد اصلی، تمامی قطعات سرور را به یکدیگر متصل می‌کند و تعیین‌کننده نوع و تعداد قطعاتی است که می‌توانند به سرور متصل شوند.

واحد پردازش مرکزی (CPU)

پردازنده یا واحد پردازش مرکزی (CPU)، مسئول انجام عملیات محاسباتی در سرور است. این قطعه، وظیفه اجرای دستورها و فرآیندهای پردازشی را بر عهده دارد و تعیین‌کننده سرعت و قدرت پردازش سرور است.

حافظه دسترسی تصادفی (RAM)

رم به‌عنوان حافظه موقت، داده‌ها و دستورالعمل‌هایی را که CPU نیاز به دسترسی سریع به آن‌ها دارد، ذخیره می‌کند و نقش مهمی در سرعت و کارایی سرور ایفا می‌کند.

دستگاه ذخیره سازی (Hard Drive)

هارد دیسک‌ها به‌عنوان حافظه دائمی در سرور برای ذخیره‌سازی اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع مختلف هاردها شامل هارد دیسک‌های معمولی (HDD)، هارد SSD (درایو حالت جامد) و حافظه NVMe هستند. این هاردها برای ذخیره‌سازی فایل‌ها، دیتابیس‌ها، سیستم‌عامل و سایر برنامه‌ها به کار می‌روند.

کارت شبکه (Network Interface Card – NIC)

کارت شبکه یا NIC، واسطی است که به سرور امکان اتصال به شبکه را فراهم می‌کند. این کارت به تضمین سرعت و اتصال پایدار سرور با شبکه کمک می‌کند و ارتباط بین سرور و سایر دستگاه‌ها را برقرار می‌سازد.

منبع تغذیه (Power Supply)

منبع تغذیه وظیفه تامین برق مورد نیاز تمامی قطعات سرور را بر عهده دارد و برای اطمینان از عملکرد پایدار سرور، باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد.

سیستم خنک کننده (Cooling System)

سیستم خنک‌کننده در سرور به منظور حفظ دمای مناسب قطعات و جلوگیری از افزایش دما و اثرات منفی آن بر عملکرد سرور طراحی شده است. این سیستم شامل فن‌ها، خنک‌کننده‌های مایع و سایر روش‌های خنک‌کنندگی است.

واحد پردازش گرافیکی (GPU)

در برخی سرورها، به‌ویژه آن‌هایی که نیاز به پردازش‌های گرافیکی سنگین یا محاسبات موازی دارند، از GPU ها استفاده می‌شود.

کیس و قطعات فیزیکی (Chassis and Physical Components)

کیس سرور، مدیریت، حفاظت و سازماندهی قطعات داخلی سرور را بر عهده دارد. این کیس شامل قاب‌ها، پنل‌ها، رک‌ها، کابل‌ها و دیگر اجزای فیزیکی سرور است.

بسته به نوع و کاربرد سرور، ممکن است اجزاء دیگری نظیر کارت گرافیک در سرورهای گرافیکی یا کارت RAID برای اتصال درایوهای RAID وجود داشته باشد. همچنین، اجزا یک سرور قابل ارتقا هستند و می‌توانند تنظیمات مختلفی برای برآورده کردن نیازهای خاص یک سازمان یا کاربر داشته باشند.

معماری سرور چیست؟

معماری سرور به طراحی و عملکرد سرور اشاره دارد و به‌طور خاص به چیدمان و ظرفیت عملیاتی آن مربوط می‌شود. این مفهوم را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد:

• نحوه ارتباط سرور با دستگاه‌های دیگر
• انواع سیستم‌عامل‌های مورد استفاده در سرور
• اجزای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری
• قابلیت‌های ذخیره‌سازی و محاسباتی
• عملکردهای امنیتی سیستم

نکات خرید سرور

خرید سرور تصمیمی بسیار مهم است که باید بر اساس نیازها و اهداف کسب‌وکار انجام شود. ابتدا نیازهای خود را مشخص کنید، مانند نوع استفاده و میزان ترافیک. انتخاب نوع سرور (سرور اختصاصی و سرور مجازی یا سرور ابری) بر اساس منابع مورد نیاز مهم است.

پردازنده و حافظه (RAM) تاثیر زیادی بر عملکرد سرور دارند؛ برای پردازش‌های سنگین به پردازنده‌های قوی و RAM بیشتر نیاز است. نوع ذخیره‌سازی نیز اهمیت دارد؛ SSD ها سریع‌تر اما گران‌تر از HDD ها هستند.

امنیت سرور باید اولویت داشته باشد؛ بنابراین ویژگی‌های امنیتی را بررسی کنید. قابلیت مقیاس‌پذیری سرور به شما اجازه می‌دهد با افزایش نیازها، منابع بیشتری اضافه کنید. خدمات پشتیبانی 24/7 ضروری است تا در مواقع بحرانی مشکلات را حل کنید.

موقعیت مکانی دیتاسنتر تاثیر بر سرعت دسترسی دارد. در نهایت، قیمت‌ها را مقایسه کنید تا بهترین گزینه متناسب با نیاز خود را انتخاب کنید.

جمع‌بندی: سرور چیست؟

سرور چیست؟ سرور (Server) سیستم‌هایی هستند که خدماتی به کلاینت‌ها ارائه می‌دهند و می‌توان آن‌ها را به‌عنوان کتابدار اینترنتی تصور کرد که اطلاعات را ذخیره و سازماندهی می‌کند. انواع مختلف سرور شامل سرور اختصاصی، ابری، اشتراکی و مجازی هستند که هر کدام کاربرد خاصی دارند. سرورها به دلیل قابلیت اطمینان، مقیاس‌پذیری و امنیت بالا در کسب‌وکارهای آنلاین اهمیت دارند. بااین‌حال، هزینه‌های بالای خرید و نگهداری و احتمال ایجاد نقطه شکست واحد از معایب آنها محسوب می‌شود. انواع server عبارتنداز:

• سرور اختصاصی: مختص یک هدف با منابع بزرگ‌تر.
• سرور ابری: اتصال چندین سرور برای مقیاس‌پذیری و دسترسی دائمی.
• سرور اشتراکی: منابع مشترک بین چندین کاربر.
• سرور مجازی لینوکس و ویندوز: بر اساس سیستم‌عامل‌های مختلف.
• سرور ادوبی کانکت: برای برگزاری کلاس‌ها و جلسات آنلاین.

سوالات متداول

• تفاوت‌های اساسی بین سرور فیزیکی و سرور مجازی چیست؟

سرور فیزیکی به‌عنوان یک دستگاه سخت‌افزاری واقعی با منابع اختصاصی شناخته می‌شود. در مقابل، سرور مجازی بر روی یک یا چند سرور فیزیکی مشترک فعالیت می‌کند درحالی‌که محیط مستقل و ایزوله خود را دارد. فناوری مجازی‌سازی به این امکان می‌دهد که چندین سرور مجازی در یک سرور فیزیکی واحد وجود داشته باشند و این امر موجب بهینه‌سازی استفاده از منابع و کارایی هزینه‌ها می‌شود.

• چگونه می‌توانم سرور مناسبی را برای نیازهای خود انتخاب کنم؟

برای انتخاب سرور مناسب، باید عواملی نظیر هدف مورد نظر، حجم کاری پیش‌بینی‌شده، الزامات مقیاس‌پذیری، بودجه و نیازهای عملکردی را مدنظر قرار داد. ضروری است که نوع و پیکربندی سرور را بر اساس نیاز خاص خود انتخاب کنید؛ چه برای میزبانی وب‌سایت، مدیریت پایگاه داده یا اجرای برنامه‌ها باشد.

•  آیا سرور نیاز به نگهداری خاصی دارد؟

بله، سرورها نیاز به نگهداری منظم دارند، از جمله به‌روزرسانی نرم‌افزارها، بررسی امنیت و پشتیبان‌گیری از داده‌ها.