بدافزار چیست؟ با انواع، نحوه تشخیص و کار و نشانه های حمله بدافزارها آشنا شوید

بدافزار چیست؟

بدافزار چیست؟ فرض کنید دزدی به جای اینکه وسایل فیزیکی شما را بدزدد، اطلاعات شخصی، عکس‌ها یا فایل‌های مهم شما را سرقت کند. Malware ها همین کار را در دنیای دیجیتال انجام می‌دهند. آن‌ها می‌توانند به سیستم شما آسیب بزنند، اطلاعات شما را بدزدند یا حتی از دستگاه شما برای حمله به دیگران استفاده کنند. بدافزارها انواع مختلفی دارند، از ویروس‌های ساده گرفته تا باج‌افزارهای پیچیده، اما هدف همه آن‌ها یکسان است: آسیب رساندن.

در این مطلب از ابرآراز این بار می‌خواهیم در رابطه با مفهوم بدافزار و انواع آن، اطلاعاتی کامل و جامع ارائه کنیم.

بدافزار (Malware) چیست؟

بدافزار، یا نرم‌افزار مخرب، هر برنامه یا فایلی است که به طور عمدی برای آسیب رساندن به رایانه، شبکه یا سرور طراحی شده است. از اهداف اصلی آن ایجاد اختلال، سرقت اطلاعات یا کنترل سیستم‌های رایانه‌ای را می‌توان نام برد. این نرم‌افزارهای مخرب، تهدیدی جدی برای امنیت دیجیتال محسوب می‌شوند و می‌توانند به روش‌های مختلفی به سیستم‌ها نفوذ کنند.

انواع مختلفی از Malware ها وجود دارند. این برنامه‌های مخرب می‌توانند داده‌های حساس را سرقت، رمزگذاری و حذف کنند. همچنین بد افزارها می‌توانند عملکردهای اصلی رایانه را تغییر دهند یا اطلاعات را ربوده و فعالیت رایانه‌ای کاربران نهایی را نظارت کنند؛ به عبارت دیگر، بدافزارها ابزارهای مخربی هستند که برای ایجاد خسارت و سوء استفاده در فضای دیجیتال به کار می‌روند.

 

 

انواع بدافزار

ممکن است این سوال پیش بیاد که انواع بدافزار چیست و چند نوع مختلف برای آن وجود دارد؟ در ادامه شرح مختصری از انواع بدافزارها ارائه شده است.

باج افزار (Ransomware)

باج افزار نرم‌افزاری است که با استفاده از رمزگذاری، دسترسی قربانی به داده‌های خود را تا زمان پرداخت باج غیرفعال می‌کند. این نوع بدافزار می‌تواند فعالیت‌های سازمان‌ها را به طور کامل یا جزئی مختل کند و خسارات مالی سنگینی به بار آورد.

• مثال: RobbinHood که فعالیت‌های شهر بالتیمور را مختل کرد.

 

 

بدافزار بدون فایل (Fileless Malware)

بدافزار بدون فایل، بدون نصب اولیه، تغییراتی در فایل‌های اصلی سیستم عامل ایجاد می‌کند. این نوع Malware به دلیل اینکه توسط آنتی‌ویروس‌ها شناسایی نمی‌شود، بسیار خطرناک است و می‌تواند به طور مخفیانه در سیستم‌ها نفوذ کند.

• مثال: Astaroth که از ابزارهای قانونی ویندوز برای دانلود کد مخرب استفاده کرد.

جاسوس افزار (Spyware)

جاسوس‌افزار اطلاعات مربوط به فعالیت‌های کاربر را بدون اطلاع او جمع‌آوری می‌کند. این اطلاعات می‌تواند شامل رمزهای عبور، اطلاعات پرداخت و پیام‌ها باشد و حریم خصوصی کاربران را به خطر اندازد.

• مثال: DarkHotel که از وای‌فای هتل برای دسترسی به سیستم‌های رهبران تجاری و دولتی استفاده کرد.

تبلیغ افزار (Adware)

تبلیغ‌افزار فعالیت‌های مرور کاربر را ردیابی می‌کند تا تبلیغات ناخواسته را نمایش دهد. اطلاعات جمع‌آوری شده می‌توانند برای ایجاد پروفایل کاربر و فروش به تبلیغ‌کنندگان استفاده شوند و حریم خصوصی کاربران را نقض کنند.

• مثال: Fireball که فعالیت‌های کاربران را در مرورگرهای وب ردیابی کرد.

تروجان (Trojans)

تروجان خود را به عنوان کد یا نرم‌افزار مطلوب پنهان می‌کند و پس از دانلود توسط کاربران ناآگاه، کنترل سیستم قربانی را به دست می‌گیرد. این نوع Malware می‌تواند برای سرقت اطلاعات، نصب بدافزارهای دیگر و انجام اقدامات مخرب استفاده شود.

• مثال: Emotet که یک تروجان بانکی پیچیده است.

 

 

کرم ها (Worms)

کرم‌ها از آسیب‌پذیری‌های سیستم عامل برای نصب خود در شبکه‌ها استفاده می‌کنند. این نوع بدافزار می‌تواند به سرعت در شبکه‌ها گسترش یابد و خسارات سنگینی به بار آورد.

• مثال: Stuxnet که برای مختل کردن برنامه هسته‌ای ایران طراحی شده بود.

روت کیت ها (Rootkits)

روت‌کیت‌ها به مهاجمان کنترل از راه دور رایانه قربانی با امتیازات کامل مدیریتی را می‌دهند. این نوع بدافزار می‌تواند برای پنهان کردن دیگر انواع و انجام اقدامات مخرب استفاده شود.

• مثال: Zacinlo که با دانلود یک برنامه VPN جعلی سیستم‌ها را آلوده می‌کند.

کی لاگرها (Keyloggers)

کی‌لاگرها نوعی جاسوس‌افزار هستند که فعالیت‌های کاربر را نظارت می‌کنند. این نوع بدافزار می‌تواند برای سرقت رمزهای عبور، اطلاعات بانکی و سایر اطلاعات حساس استفاده شود.

• مثال: Olympic Vision که برای حملات BEC به بازرگانان هدف قرار می‌گیرد.

بات ها / بات نت ها (Bots/Botnets)

بات‌ها برنامه‌های نرم‌افزاری هستند که وظایف خودکار را براساس دستور انجام می‌دهند. بات‌نت‌ها شبکه‌ای از بات‌ها هستند که برای حملات DDoS و سایر اقدامات مخرب استفاده می‌شوند.

• مثال: Echobot که انواع دستگاه‌های IoT را مورد حمله قرار می‌دهد.

 

 

بدافزار موبایل (Mobile Malware)

بدافزارهای موبایل دستگاه‌های تلفن همراه را هدف قرار می‌دهند و شامل تروجان‌ها، باج‌افزارها و… می‌شوند. این نوع از طریق فیشینگ و دانلودهای مخرب توزیع می‌شود.

• مثال: Triada که یک تروجان روتینگ است که در زنجیره تأمین تزریق شده است.

بدافزار پاک کننده (Wiper Malware)

بدافزارهای پاک‌کننده هدفشان پاک کردن داده‌های کاربر به طوری است که قابل بازیابی نباشد. این نوع برای از بین بردن شبکه‌های رایانه‌ای و پوشاندن آثار پس از نفوذ استفاده می‌شود.

• مثال: WhisperGate که در سال 2022 در اوکراین مستقر شد.

ویروس (Virus)

ویروس یک قطعه کد است که خود را در یک برنامه کاربردی قرار می‌دهد و هنگام اجرای برنامه اجرا می‌شود. ویروس‌ها می‌توانند برای سرقت داده‌های حساس، حملات DDoS یا حملات باج‌افزار استفاده شوند. تفاوت اصلی ویروس با تروجان و کرم در این است که ویروس برای اجرا و تکثیر نیاز به اجرای برنامه آلوده‌شده دارد.

• مثال: ویروس‌های رایانه‌ای که از طریق فایل‌های اجرایی آلوده منتشر می‌شوند.

 

تفاوت بین بدافزار و ویروس چیست؟

بدافزار اصطلاحی فراگیر برای هر نوع نرم‌افزار مخرب است که با هدف آسیب رساندن به سیستم‌ها طراحی می‌شود، در حالی که ویروس نوع خاصی از Malware است که با چسباندن خود به برنامه‌های دیگر، تکثیر می‌شود. ویروس‌ها برای انتشار نیاز به دخالت کاربر دارند، در حالی که برخی بدافزارها می‌توانند به طور خودکار در شبکه‌ها گسترش یابند.

برای اینکه بهتر درک کنید که تفاوت ویروس و بدافزار چیست، نگاهی به جدول زیر بیندازید:

ویژگی	بدافزار (Malware)	ویروس (Virus)
تعریف	اصطلاح کلی برای نرم‌افزارهای مخرب	نوع خاصی از بدافزار
نحوه تکثیر	می‌تواند خودکار یا با دخالت کاربر باشد.	با چسباندن خود به برنامه‌های دیگر
نیاز به دخالت کاربر	در برخی موارد نیاز نیست.	همیشه نیاز است.
هدف	طیف گسترده‌ای از اهداف مخرب	عمدتاً تخریب و سرقت اطلاعات
انواع	کرم‌ها، تروجان‌ها، باج‌افزارها و…	ویروس‌های فایل اینفکتور، ماکرو، چندشکلی

 

تشخیص بدافزار

حال با اینکه بدافزار چیست و انواع آن آشنا شدیم، نوبت به نحوه تشخیص آن است. برای شناسایی بدافزار، کاربران باید به دنبال فعالیت‌های غیرعادی در دستگاه‌های خود باشند. علائم رایج آلودگی به Malware عبارتند از:

• کاهش ناگهانی فضای دیسک: بدافزارها می‌توانند با ایجاد فایل‌های مخرب یا ذخیره داده‌های سرقت شده، فضای دیسک را اشغال کنند.

• کندی غیرعادی سرعت رایانه یا دستگاه: می‌توانند با مصرف منابع سیستم، سرعت دستگاه را کاهش دهند.

• صفحه آبی مرگ (Blue Screen of Death): این صفحه نشان‌دهنده یک خطای جدی در سیستم عامل است که می‌تواند ناشی از Malware باشد.

• خرابی یا فریز شدن مکرر سیستم: می‌توانند باعث ناپایداری سیستم و خرابی‌های مکرر شوند.

• تغییر تنظیمات مرورگر و تغییر مسیرها: می‌توانند تنظیمات مرورگر را تغییر دهند و کاربران را به وب‌سایت‌های مخرب هدایت کنند.

• افزایش فعالیت اینترنتی ناخواسته: می‌توانند بدون اطلاع کاربر، فعالیت‌های اینترنتی مانند دانلود فایل‌ها یا ارسال داده‌ها را انجام دهند.

• غیرفعال‌شدن ویژگی‌های امنیتی در فایروال‌ها و نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس: می‌توانند برای جلوگیری از شناسایی و حذف، ویژگی‌های امنیتی را غیرفعال کنند.

• تغییر در نام و اندازه فایل‌ها: می‌توانند فایل‌ها را تغییر دهند یا فایل‌های جدیدی ایجاد کنند.

• تبلیغات پاپ‌آپ: نمایش تبلیغات ناخواسته می‌تواند نشانه‌ای از آلودگی به تبلیغ‌افزار باشد.

• باز و بسته‌شدن خودکار برنامه‌ها: بدافزارها می‌توانند برنامه‌ها را بدون دخالت کاربر، باز و بسته کنند.

برای شناسایی و حذف بدافزار، می‌توان نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و ضد بدافزار را روی دستگاه نصب کرد.

نحوه کار بدافزار

بدافزارها با هدف آسیب رساندن به دستگاه‌ها، شبکه‌ها و کاربران طراحی می‌شوند و نحوه این آسیب بسته به نوع و هدف آن متفاوت است. گاهی اوقات، تاثیر آن‌ها نسبتاً خفیف و بی‌ضرر است، اما در موارد دیگر، می‌تواند فاجعه‌بار باشد. به طور کلی برای اینکه بهتر درک کنید که کار بدافزار چیست به نحوه کار آن، در ادامه نگاهی بیاندازید:

• استخراج داده (Data exfiltration)

هدف رایج بدافزارها، سرقت اطلاعات حساس مانند ایمیل‌ها، رمزهای عبور، دارایی‌های فکری، اطلاعات مالی و اعتبارنامه‌های ورود به سیستم است. این کار می‌تواند منجر به خسارات مالی یا اعتباری برای افراد و سازمان‌ها شود.

• اختلال در خدمات (Service disruption)

آن‌ها می‌توانند با قفل کردن رایانه‌ها، حملات باج‌افزاری و هدف قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی مانند شبکه‌های برق، مراکز درمانی یا سیستم‌های حمل و نقل، خدمات را مختل کنند.

• جاسوسی داده (Data espionage)

جاسوس‌افزارها با نظارت بر فعالیت‌های کاربران، به جاسوسی داده می‌پردازند. هکرها از کی‌لاگرها برای ضبط کلیدهای فشرده شده، دسترسی به وب‌کم‌ها و میکروفون‌ها و گرفتن اسکرین‌شات استفاده می‌کنند.

• جعل هویت (Identity theft)

بدافزارها برای سرقت اطلاعات شخصی و جعل هویت قربانیان، کلاهبرداری یا دسترسی به منابع اضافی استفاده می‌شوند.

• سرقت منابع (Stealing resources)

Malware ها می‌توانند از منابع سیستم‌های آلوده برای ارسال ایمیل‌های اسپم، اجرای بات‌نت‌ها و اجرای نرم‌افزارهای استخراج ارز دیجیتال (cryptojacking) استفاده کنند.

• آسیب به سیستم (System damage)

برخی از بدافزارها مانند کرم‌های رایانه‌ای، می‌توانند با خراب کردن فایل‌های سیستم، حذف داده‌ها یا تغییر تنظیمات سیستم، به دستگاه‌ها آسیب برسانند. این آسیب می‌تواند منجر به ناپایداری یا غیرقابل استفاده شدن سیستم شود.

در نهایت، هدف تمام انواع Malware ها، بهره‌برداری از دستگاه‌ها به ضرر کاربر و به نفع هکر طراح یا منتشرکننده بدافزار است.

 

 

مشکلات حملات بدافزار چیست؟

ممکن است این سوال که مشکلات حملات بدافزار چیست، نیز مطرح شود که بحث ما را کامل‌تر می‌کند. حملات بدافزار می‌توانند مشکلات متنوعی ایجاد کنند، از آسیب‌های جزئی تا فجایع بزرگ. در اینجا خلاصه‌ای از مشکلات ناشی از حملات ارائه شده است:

اختلال در عملکرد رایانه‌ها و شبکه‌های رایانه‌ای

• خرابی فاجعه‌بار یا کاهش سرعت شدید رایانه‌ها یا شبکه‌ها
• حذف عناصر حیاتی سیستم، غیرفعال کردن سیستم عامل
• بارگذاری بیش از حد شبکه با حملات DDoS

خرابی سخت‌افزار

• در موارد نادر بدافزار می‌تواند باعث خرابی سخت‌افزار شودو
• آسیب به Flash BIOS که مانع بوت‌شدن رایانه می‌شود.

از دست دادن یا سرقت داده‌ها

• حذف داده‌های کاربر که ارزش آن بسته به نوع داده‌ها متفاوت است.
• سرقت اطلاعات مهم، مانند اسناد کاری، آرشیوهای عکس یا اطلاعات مالی.
• سرقت اطلاعات حساس شرکتی یا دولتی، مانند پایگاه‌های داده مشتریان، اسناد فنی یا جزئیات بانکی.

آسیب‌های نامحسوس

• Malware ها می‌توانند به طور مخفیانه در سیستم‌ها نفوذ کنند، بدون اینکه کاربر متوجه شود.
• استفاده از رایانه‌های آلوده به‌عنوان سرورهای زامبی برای ارسال اسپم که منابع شبکه را مصرف می‌کند.

چگونه می توان از بدافزار جلوگیری کرد؟

تا به اینجا فهمیدیم که بدافزار چیست، چند نوع مختلف دارد و چه خساراتی می‌تواند برای کاربران به بار بیاورد؛ اما چگونه باید از آن‌ها جلوگیری کنیم؟ برای جلوگیری از آلودگی به Malware، کاربران می‌توانند اقدامات متعددی انجام دهند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین روش‌ها اشاره می‌شود:

• استفاده از نرم‌افزار ضد بدافزار

نصب و به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و ضد بدافزار برای محافظت از رایانه‌ها و دستگاه‌های شبکه ضروری است.

• احتیاط در استفاده از ایمیل

از باز کردن پیوست‌های ایمیل از آدرس‌های ناشناس یا مشکوک خودداری کنید. حتی ایمیل‌هایی که ادعا می‌کنند از شرکت‌های معتبر هستند، ممکن است حاوی Malware باشند.

• استفاده از فایروال

فایروال را در روتر شبکه خود فعال و پیکربندی کنید تا ترافیک ورودی و خروجی شبکه را نظارت و کنترل کند. فایروال‌ها می‌توانند از دسترسی‌های غیرمجاز و انتشار بدافزار جلوگیری کنند.

• به‌روزرسانی منظم نرم‌افزار ضد بدافزار

نرم‌افزار ضد بدافزار خود را به طور منظم به‌روزرسانی کنید، زیرا هکرها به طور مداوم روش‌های جدیدی برای نفوذ به نرم‌افزارهای امنیتی توسعه می‌دهند.

• اجتناب از پاپ‌آپ‌ها

از کلیک کردن روی پاپ‌آپ‌ها، حتی اگر غیر مشکوک به نظر برسند، خودداری کنید. کلیک کردن روی تبلیغات پاپ‌آپ می‌تواند منجر به دانلود ناخواسته Malware یا هدایت به وب‌سایت‌های مخرب شود.

• استفاده از رمزهای عبور قوی

رمزهای عبور قوی و منحصربه‌فرد برای همه حساب‌ها و دستگاه‌ها ایجاد کنید. احراز هویت چند عاملی را در صورت امکان فعال کنید.

• اجتناب از وب‌سایت‌های مشکوک

هنگام مرور آنلاین، محتاط باشید و از هر وب‌سایتی استفاده نکنید.

• انجام پشتیبان‌گیری منظم

به طور منظم از اطلاعات خود در مکان‌های خارج از سایت یا آفلاین پشتیبان‌گیری کرده تا در صورت حمله بدافزار، بتوانید اطلاعات خود را بازیابی کنید.

ضد‌بدافزار چیست؟

ضد بدافزار چیست و چه رسالتی برای مقابله با آن‌ها دارد؟ به زبان ساده ضد بدافزار نرم‌افزاری ضروری برای محافظت از شبکه‌ها و داده‌های حیاتی در برابر حملات Malware است. این ابزار، به عنوان راه‌حلی کلیدی برای حذف بدافزار از رایانه‌های مشتریان به کار می‌رود. اغلب، اصطلاح ضد بدافزار به جای آنتی ویروس استفاده می‌شود؛ اما در واقع این دو نوع نرم‌افزار تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. ضد بدافزارها طیف وسیع‌تری از تهدیدات را پوشش می‌دهند، در حالی که آنتی ویروس‌ها بیشتر بر شناسایی و حذف ویروس‌ها تمرکز دارند.

در اینجا نحوه کار ضد بدافزار آورده شده است:

نظارت رفتاری

• با استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند تحلیل اکتشافی، رفتار و ویژگی‌های فایل‌ها را بررسی می‌کند.
• الگوهای مخرب را شناسایی و علامت‌گذاری می‌کند.

سندباکسینگ

فایل‌های بالقوه مخرب را قبل از ایجاد آسیب، در یک محیط ایزوله بررسی می‌کند.

حذف بدافزار

• هنگامی که یک فایل ورودی به عنوان بدافزار شناسایی می‌شود، از سیستم حذف می‌شود.
• از اجرای فایل و آسیب رساندن به سیستم جلوگیری می‌کند.
• از ورود فایل‌های مشابه در آینده ممانعت می‌کند.

 

 

راهکار ابرآراز

با خدمات امنیت سایبری و تست نفوذ ابرآراز، نقاط ضعف سیستم‌های خود را شناسایی و برطرف کنید. ما با ارزیابی جامع امنیتی، تست نفوذ شبکه و نرم‌افزار، ارائه راهکارهای اصلاحی و آموزش تیم‌های داخلی، از اطلاعات کسب‌وکار شما در برابر حملات سایبری محافظت می‌کنیم.

خدمات تست نفوذ و امنیت

 

جمع‌بندی: بدافزار چیست؟

در دنیای دیجیتال امروز، بدافزارها به یک تهدید جدی تبدیل شده‌اند. با افزایش وابستگی ما به فناوری، حفظ امنیت سیستم‌ها و اطلاعات شخصی از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت نکات امنیتی، استفاده از نرم‌افزارهای ضد بدافزار قوی و به‌روز و آگاهی از تهدیدات موجود، می‌توانیم از خود در برابر حملات Malware محافظت کنیم.

---

 

سوالات متداول

• آیا آنتی ویروس برای محافظت کامل از سیستم کافی است؟

خیر، آنتی ویروس تنها بخشی از راه حل است. استفاده از نرم‌افزارهای ضد بدافزار، فایروال و رعایت نکات امنیتی در کنار آنتی ویروس ضروری است.

• چگونه می‌توانم از آلوده شدن به Malware جلوگیری کنم؟

از دانلود فایل‌ها و برنامه‌ها از منابع ناشناس خودداری کنید، ایمیل‌های مشکوک را باز نکنید، از رمزهای عبور قوی استفاده کرده و نرم‌افزارهای خود را به‌روز نگه دارید.

• اگر سیستم من به بدافزار آلوده شد، چه کاری باید انجام دهم؟

ابتدا اتصال اینترنت را قطع، سپس از یک نرم‌افزار ضد بدافزار معتبر برای اسکن و حذف بدافزار استفاده کنید. در صورت نیاز، از متخصصان امنیت سایبری کمک بگیرید.